Η θεραπεία της αναβλητικότητας
από Θώμα Σλάμαρη και Sandra L.Davis*
«Η αναβλητικότητα είναι η τέχνη να είσαι συνεπής με το παρελθόν αλλά αποφεύγοντας το σήμερα..»
Dr. Wayne Dyer – Οι περιοχές των σφαλμάτων σας
Τι είναι η αναβλητικότητα;
Αναβλητικότητα είναι η πράξη μετάθεσης στο μέλλον κάποιων ενεργειών. Για μερικούς είναι μια πρακτική που συμβαίνει μερικές φορές και για άλλους είναι μια πάγια σωτήρια λύση. Αν μπορείς να πεις με τιμιότητα πως αναβάλλεις ενέργειες σου, από επιλογή, και χωρίς καμμία τύψη ή άγχος, τότε δεν χρειάζεται να διαβάσεις παρακάτω. Αν πάλι η αναβλητικότητα σε εμποδίζει να κάνεις πράγματα που θες να κάνεις ή σου δημιουργεί προβλήματα με θέματα που πρέπει να λυθούν, τότε το παρακάτω θα σου είναι χρήσιμο.
Μήπως κάποιες από τις παρακάτω καταστάσεις σου θυμίζουν κάτι;
- Παραμένεις σε μια δουλειά που νιώθεις στασιμότητα και απαγοήτευση
- Δεν σταματάς κακές συνήθειες όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ ή το υπερβολικό φαγητό
- Αποφεύγεις να αντιμετωπίσεις κάποιο φίλο, τον/την σύζυγο, το αφεντικό ή κάποιον άλλο
- Χρησιμοποιείς εκφράσεις όπως «θα το έκανα αν είχα χρόνο..» όταν σου θυμίζουν τι δεν έχεις κάνει
- Κριτικάρεις τους άλλους αντί να κάνεις εσύ αυτά που πρέπε
- Ξεκινάς να βάζεις πρόγραμμα και να γράφεις στόχους όταν είναι πολύ αργά και δεν έχεις χρόνο να τα κάνεις
- Νιώθεις άδιαθεσία τις μέρες που πρέπει να κάνεις κάτι που σου ειναι δυσάρεστο
Αν ναι, τότε πασχεις απο χρόνια αναβλητικότητα.
Γιατί αναβάλλουμε;
Πόσα κυριακάτικα βράδια έκατσες να φτιάξεις μια λίστα με όσα θες να κάνεις, με κάθε καλή πρόθεση να εκπληρώσεις κάθε θέλω σου αλλά μέχρι να φτάσει η Τρίτη ανακάλυψες πως κάπου έχεις χάσει τη λίστα που έφτιαξες και έτσι το ανέβαλες για άλλη μια φορά;
Πολλοί πιστεύουν πως όταν αρχίσουν να σκέφτοναι όσα θέλουν , η αναβλητικότητα θα φύγει. Αυτό λέγεται «μαγική σκέψη» . Τίποτα όμως δεν εξαφανίζεται από μόνο του. Η κατανόηση του μηχανισμού όμως είναι το πρώτο βήμα για την αλλαγή της συμπεριφοράς. Για αυτό πρώτα κατανόησε το γιατί αναβάλλεις παρά τις στιγμιαίες προσπάθειες που κάνεις για να το αλλάξεις.
Η αναβλητικότητα είναι μια ασπίδα προστασίας
Καμιά συμπεριφορά δεν επαναλαμβάνεται αν δεν υπάρχει κάποια ανταμοιβή. Όσο και αν θέλεις να πιστεύεις πως η μιζέρια που νιώθεις από την αναβλητικότητα δεν θα μπορούσε να είναι ανταμοιβή , στη πραγματικότητα είναι!
Κάπου, κάπως θα πρέπει να σου δίνει κάτι. Η αναβολή είναι μια άλλη λέξη για την προστασία. Σε όλες σχεδον τις περιπτώσεις, με την αναβλητικότητα προστατεύουμε τον εαυτό μας από κάτι πολύ δυσκολότερο να αντιμετωπίσουμε.
- Η αναβλητικότητα μας σώζει από τον φόβο της αποτυχίας. Αν φοβόμαστε πως δεν θα τα πάμε καλά σε κάποιο τεστ ή εργασία ή δοκιμασία, τότε προτιμάμε να μην το προσπαθήσουμε καθόλου.
- Η αναβλητικότητα διατηρεί την τελειομανία. Πολλοί νιώθουν πως πρέπει να τα κάνουν όλα τέλεια και συνεπώς αποφεύγουν να κάνουν κάποια πράγματα, ειδικά αν είναι ήδη απασχολημένοι, με τον φόβο πως δεν θα τα κάνουν τέλεια.
- Η αναβλητικότητα μπορεί να προκληθεί και από τον φόβο της επιτυχίας. Εάν καταφέρνουμε δύσκολες εργασίες τότε μπορεί να προσελκύσουμε την προσοχή των άλλων. Η πίεση που δημιουργείται για να τα κάνουμε όλα καλά, μας κάνει να αποφεύγουμε κάποιες εργασίες ή να τις κάνουμε τελευταία στιγμή με τρόπο ημιτελή.
- Η αναβλητικότητα είναι μια μορφή αντίστασης. Με το να αναβάλεις να κάνεις κάποια πράγματα αποφεύγεις να κάνεις όσα δεν θες πραγματικά να κάνεις.
- Η αναβλητικότητα σου επιτρέπει να ζεις στη χώρα των ελπίδων, των ευχών και των «ίσως...». Αν π.χ. δεν στείλεις το βιογραφικό σου σε όλες τις επιχειρήσεις που θα ήθελες, τότε ίσως η επιχείρηση που δεν το πήρε , ίσως θα σε προσλάμβανε... Ισως ο καθηγητής να αναβάλει την εξέταση για αυτό δεν διαβάζεις μέχρι την τελευταία στιγμή.... Εάν αγνοείς το πρόβλημα που έχεις με τον σύντροφό σου, ελπίζεις πως ίσως εξαφανιστεί μόνο του...
Την φαντασία σου είναι ευκολώτερο να την χειριστείς από την πρόκληση της αλλαγής.
Πως η αναβλητικότητα εκκινεί ένα κύκλο άγχους
Στην Αναβλητικότητα, των Burka and Yuen περιγράφεται η εμπειρία της καταστροφικής αναβλητικότητας σαν ένα συναισθηματικό τρενάκι λούνα παρκ (roller coaster) που ακολουθεί μια αλληλουχία σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών.
Ο κύκλος ξεκινά με την ελπιδοφόρα σκέψη πως «ξεκινάς νωρίς αυτή τη φορά». Τα συναισθήματα αλλάζουν καθώς ο χρόνος για μια έγκαιρη αρχή περνά και σκέφτεσαι πως «πρέπει να αρχίσω νωρίς αυτή τη φορά..» Καθώς ο χρόνος κυλά, η αρχική αισιοδοξία φεύγει και αντικαθίσταται με μια μορφή άγχους. Διάφορες σκέψεις και συναισθήματα ανταγωνίζονται στο παρασκήνιο. Μοιάζουν να σε κρατούν σε μια μορφή παράλυσης. Ξεκινά μια ενοχή του τύπου «έπρεπε να ξεκινήσω νωρίτερα..»
Μπορεί να υπάρξει μια αντίδραση έξαρσης δραστηριοτήτων καθώς προσπαθείς να νιώσεις πως έχεις τον έλεγχο των πραγμάτων, κάνοντας πολλά αλλά όχι αυτό καθεαυτό το έργο που θα έπρεπε. Αρχίζεις να νιώθεις ντροπή, πιστεύοντας πως κανείς άλλος δεν το καταλαβαίνει. Πολλοί εφευρισκουν απίστευτες δικαιολογίες για τους λόγους που τους απέτρεψαν να κάνουν αυτά που σχεδίαζαν. Άρρωστοι συγγενείς και οικογενειακές έκτακτες ανάγκες είναι στη πρώτη γραμμή και κάνουν τον αναβολέα να νιώθει ψεύτικος ενισχύοντας τις τύψεις του.
Ο κύκλος συνεχίζεται με την ελπίδα πως υπάρχει ακόμα χρόνος να προλάβεις τη δουλειά. Τελικά ανησυχείς πως μάλλον δεν έχεις κάποια ικανότητα που είναι απαραίτητη ή το κουράγιο ή την ευφυία που απαιτείται. Φτάνεις σε ένα σημείο που παίρνεις μια τελική απόφαση να συνεχίσεις ή όχι. Μπορεί να τα παρατήσεις και να σκεφτείς «γιατί να ασχολούμαι;».
Μπορεί να συνεχίσεις αλλά μετανιώνοντας που δεν έδωσες στον εαυτό σου περισσότερο χρόνο. Τελικά ο κύκλος κλείνει με την υπόσχεση πως δεν θα το αναβάλλεις την επόμενη φορά.
Εάν όλα αυτά ακούγονται δυσάρεστα γνωστά , τότε πρέπει να ελέγξεις ποιές περιοχές της ζωής σου πάσχουν περισσότερο.
Για αρχή γράψε σε χαρτί 2-3 εμπειρίες σου με θέματα που αναβάλλεις συνεχώς . Ποιά είναι πιό συχνά; Ποιές συνέπειες έχεις από αυτές τις αναβολές; Εξωτερικές συνέπειες είναι τα αρνητικά αποτελέσματα που είχες λόγω της αναβλητικότητάς σου. Μπορεί να έχασες χρήματα ή να πλήρωσες πρόστιμο, να έχασες μια φιλία, ή να πήρες κακή βαθμολογία. Μετά κατέγραψε τις εσωτερικές συνέπειες που είχες. Αισθήματα ανεπάρκειας, ενοχές, κατάθλιψη, άγχος ή εξευτελισμό-ταπείνωση σαν μερικά από τα πιο κοινά.
Πως να θεραπεύσεις την Αναβλητικότητα – Δυσάρεστα καθήκοντα:
1. Οι άνθρωποι συνήθως αναβάλλουμε επιλεκτικά. Καθώς θα σκέφτεσαι τις παρακάτω περιπτώσεις , συγκεντρώσου στο αν κάθε περίπτωση είναι για σένα συνήθως υπό αναβολή: Εργασίες και καθήκοντα στη δουλειά σου, εκπαιδευτικές εργασίες και παρακολούθηση μαθημάτων, προσωπική φροντίδα και άσκηση, κοινωνικές σχέσεις, οικιακές εργασίες, τακτοποίηση οικονομικών θεμάτων.
2. Μόλις έχεις μια εικόνα των περιπτώσεων που κυρίως αναβάλλεις, ρώτα τον εαυτό σου αν σου δηιουργούν σοβαρές αρνητικές συνέπειες. Δώσε σημασία στα σοβαρά θέματα.
3. Ποιά δραστηριότητα τείνεις να κάνεις αντί αυτής που θα έπρεπε να κάνεις; Μήπως αντί να κάνεις κάτι που είναι δυσάρεστο την ίδια ώρα κάνεις κάτι άλλο που σου δίνει την δικαιολογία που χρειάζεσαι; Καταλαβαίνοντας το στυλ της αναβλητικότητάς σου θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις τι αναβάλλεις και πως το καταφέρνεις.
4. Αντιλαμβάνοντας τις δικαιολογίες που χρησιμοποιείς για να μην ξεκινήσεις, τελικά τι λες στον εαυτό σου; Οτι δεν έχεις κουράγιο ή ότι έχεις τόσα άλλα να κάνεις; Λες πως δεν έχεις αρκετό χρόνο τώρα για να το ξεκινήσεις; Βρίσκεις άλλα πράγματα, το ίδιο σημαντικά, να κάνεις;
5. Εάν αναβάλεις δυσάρεστα καθήκοντα (διαφορετικά από τα δύσκολα) προσπάθησε να κάνεις το πιο δυσάρεστο την πρώτη μέρα της εβδομάδας. Τελείωσε το πρώτο αντί να ζεις με το φόβο του να κρέμεται πάνω απο το κεφάλι σου.
6. Εάν είσαι ο τύπος του ανθρώπου που δουλεύει καλύτερα κάτω από χρονικά όρια, τότε δημιούργησε ένα χρονικό όριο για το πιο δυσάρεστο καθήκον σου. Ακόμα καλύτερα, ενημέρωσε κάποιον άλλο πως θα το κάνεις. Βρες τρόπο να σπάσεις την δραστηριότητα σε μικρότερα κομμάτια.
7. Υποσχέσου στον εαυτό σου μια ανταμοιβή για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας. Κάτι που σου αρέσει θα θέλεις πραγματικά, όπως το να πας ένα ταξιδάκι ή να έχεις μια έξοδο κλπ.
8. Τελικά πείσε τον εαυτό σου πως επιλέγεις τον ευκολώτερο δρόμο και το πως το να αποφεύγεις τα δυσάρεστα καθήκοντα είναι αντίθετο με την ικανότητά σου να επιτυγχάνεις τους στόχους σου για την επιβίωση και την ευτυχία σου.
Πως να θεραπεύσεις την αναβλητικότητα – Δύσκολα καθήκοντα
1. Προσπάθησε να σπάσεις την δραστηριότητα σε μικρότερες έτσι ώστε να είναι διαχειρίσιμη.
2. Εξάσκησε την τέχνη του αναδρομικού προγραμματισμού. Ξεκίνα με μια ημερομηνία ολοκλήρωσης και άρχισε να μετράς ανάποδα αναθέτοντας τα μικρότερα καθήκοντα σε ενδιάμεσες ημερομηνίες. Γράψε σε ένα χαρτί κάθε μικρότερη δραστηριότητα και την ημερομηνία που θα την εχεις ολοκληρώσει.
3. Από τη στιγμή που έχεις κατατμήσει τον μεγάλο στόχο σε μικρότερες δραστηριότητες, θα δώσεις χρόνο από την κάθε μέρα σου για τις πετύχεις. Μην πέσεις στη παγίδα πως χρειάζεσαι μεγάλες συνεχόμενες χρονικές περιόδους για να πετύχεις το στόχο.
4. Κάνε μια λίστα από όλα όσα πρέπει να κάνεις και μπορούν να γίνουν σε λιγότερα από 10 λεπτά. Αυτά θα είναι πιο διαχειρίσιμα αλλά μπορούν και να προσαρμοσθούν σε οποιοδήποτε πρόγραμμα ή σε στιγμές που δεν θα έχεις τι να κάνεις.
5. Δημιούργησε μια λίστα « Τι έχω να κάνω» και βάλτα σε σειρά προτεραιότητας. Κάνε ότι μπορείς καθημερινά και μην κριτικάρεις τον εαυτό σου για όσα δεν έχεις κάνει ακόμα. Το σημαντικό ειναι να κάνεις πρώτα αυτά που έχουν μεγαλύτερη σημασία και προτεραιότητα.
6. Αποδέξου τους φόβους σου και προχώρα. Πολλοί βρίσκουν χρήσιμο να σκέφτονται τι είναι αυτό που φοβούνται και να φανταζονται τα χειρότερα που θα τους συμβούν αν δράσουν αντί να γκρινιάζουν και να αυτολυπούνται κριτικάροντας τους άλλους και ειδικά αυτούς που τους ανέθεσαν τους δύσκολους στόχους. Πάρτε την πρωτοβουλία και μιλήστε για τις ανησυχίες σας.
7. Εάν το πρόβλημα είναι η αποτυχία να αναλάβεις δράση πρέπει να δεις τι λες στον εαυτό σου για τους κινδύνους αυτής της δράσης. Μια διαφωνία σηματοδοτεί το τέλος μιας σχέσης ή μήπως ένας πιθανός φίλος που μας απορρίπτει μειώνει την αξία μας;
8. Τελικά, πολλοί ψυχολόγοι, πιστεύουν πως το κλειδί για την αλλαγή στη συμπεριφορά μας βρίσκεται στη αλλαγή των πεποιθήσεων μας για τον κόσμο από παράλογες σε λογικές. Εϊναι όσα λες στον εαυτό σου για την αξία της αναβλητικότητας λογικά;
Αν όχι , αλλαξέ τα! Μην αναβάλλεις.
*Θωμάς Σλάμαρης – Εκπαιδευτής πωλήσεων και Business Coach – ιδρυτής του iwant2help training concept
*Dr. Sandra L. Davis - Επιχειρηματική ψυχολόγος και συνιδρύτρια του MDA Consulting Group στην Μινεάπολη των Η.Π.Α.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου